خوراکی . بهداشتی-درمانی . دانستی ها

سودمندی ها و مخاطرات مصرف نمک خوراکی برای سلامت انسان

هما بهمدی1 و مهین آذر2

1_موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، بخش تحقیقات مهندسی صنایع غذایی و فناوری پس از برداشت، کرج _صندوق پستی845_31585

2_انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی_ صندوق پستی 4741_19395
(hbehmadi@gmail.com)

چکیده

نمک خوراکی نقش کلیدی در توسعه و بهبود ویژگی های حسی مواد غذایی دارد . مطلوبیت طعم شور ویژه نمک برای ذائقه انسان و افزایش تولید و مصرف غذاهای فرآوری شده صنعتی، دریافت مقادیر زیاد یون سدیم را در سال‌های اخیر به دنبال داشته است . اگرچه سدیم برای بقای سلامتی بدن ضروری است، مصرف زیاد آن و عدم تعادل بین سدیم و سایر الکترولیت ها نظیر پتاسیم مخاطرات جدی به همراه دارد.

به عنوان مثال به فشارخون بالا عمل خطر زای عمده‌ای برای بیماری‌های قلبی، سکته و بیماری‌های کلیوی است. در این مقاله ضمن بررسی نقش تغذیه ایو عمکردی سدیم، نیاز تغذیه ای در شرایط مختلف نظیر دوره های مختلف زندگی، ابتلا به بیماری‌ها، وزن، سن و جنس مصرف کننده، فعالیت‌های فیزیکی مصرف داروهای مداخله‌گر و همچنین مقادیر توصیه شده توسط متخصصان تغذیه و موسسات بهداشتی بین المللی و آثار بهداشتی مصرف نمک خوراکی در بیماریهایی نظیر ابتلا به فشارخون بالا و بیماری‌های کلیوی بررسی شده است.

مقدمه

نمک خوراکی و سایر ترکیبات محتوی سدیم به  طور معمول در زمان آماده سازی و فرآوری مواد غذایی به کار می روند.

در این مقاله سودمندی ها و مخاطرات مصرف نمک خوراکی با در نظر گرفتن شرایط مختلف موثر بر نیازمندی های روزانه و مقادیر توصیه شده متخصصان تغذیه نظیر دوره های مختلف زندگی، سن، جنس، وزن، فعالیت‌های فیزیکی ابتلا به بیماری‌های مزمن نظیر بیماری‌های کلیوی، قلبی_عروقی و فشارخون بالا مصرف داروهای مداخله‌گر به تفصیل بحث و بررسی شده است.

نقش حیاتی سدیم در بقای سلامتی

ماده معدنی ضروری برای بقای سلامتی بدن است و باید به طور منظم و با قاعده در مقادیر کافی مصرف شود.

تعادل سدیم در بدن

سدیم جزئی حیاتی در تمامی سیالات بدن انسان از جمله خون و عروق به شمار می‌رود.

اغلب به همراه سایر مواد معدنی نظیر پتاسیم و کلر، نقش اصلی را در ابقای تعادل مناسب سیالات و همچنین تعادل اسید_باز سیالات بدن دارد. سدیم و کلر معمولاً در خارج دیواره سلولی و پتاسیم در داخل سلول ها وجود دارد و در مجموع به تنظیم جابجایی سیالات از دیواره سلولی کمک می‌کنند. این حرکت سیالات مواد غذایی لازم را به داخل سلول هدایت و مواد اضافی را از  سلول ها خارج می کند (شکل 1).

کلیه ها میزان سدیم بدن و آب در جریان در بدن را تنظیم می کند.

در اشخاص سالم سدیم اضافی از طریق ادرار و به مقدار کمتری از طریق تعریق دفع  می‌شود. در واکنش به اثر دریافت مقادیر زیاد سدیم، بدن ادرار بیشتری تولید و دفع می کند.

در صورتی که سدیم اضافی دفع نشود، مثلاً در زمان عملکرد ناقض کلیه ها ممکن است تورم و آماس بافت‌های بدن رخ دهد، زیرا سدیم باعث باقی ماندن آب و سیالات در بدن می‌شود. زمانی که سیال اضافی در بدن باقی می ماند حجم خون افزایش می یابد که به نوبه خود باعث افزایش فشار خون میشود و قلب را وادار به کار بیشتر برای جابجا کردن و به حرکت در آوردن خون در رگهای خونی می کند.

این پدیده نشان می دهد که نقش سدیم در  ابقای تعادل مطلوب سیالات بدن، همچنین در تنظیم حجم و فشار خون نیز موثر است.

به مجموعه سدیم، پتاسیم و کلر الکترولیت اطلاق می شود زیرا هنگام حل شدن در مایعات بدن شارژ الکتریکی کمی ایجاد می‌کنند به دلیل این شارژر الکتریکی، سدیم، پتاسیم و کلر انتقال پیام عصبی در سراسر بدن کمک می کنند.

به عنوان مثال کنترل عصبی انقباض و انبساط عضلات بستگی به سیگنالهای تولید شده توسط این الکترولیتها دارد. برای اطمینان از عملکرد طبیعی سیستم عصبی هر سه الکترولیت باید به میزان مناسب و در تعادل با یکدیگر وجود داشته باشند. کمبود سدیم نسبتاً غیر متداول است. حتی زمانی که دریافت سدیم کم است بدن با کاهش مقدار دفع از راه ادرار و تعریق، تعادل بین سدیم و سایر الکترولیت ها را حفظ می‌کند.

کلیه های سالم در حفظ پتاسیم کارایی ندارند و در صورت دریافت کم، قادر به جلوگیری از کمبود پتاسیم نیستند. کلرید برای تامین سلامتی ضروری است. به حفظ تعادل اسید_باز بدن و به جذب پتاسیم کمک می‌کند. کلرید جزئی از اسید معده است و توانایی انتقال دی اکسید کربن از بافتها به شش ها را افزایش می دهد.

این مقاله ادامه دارد…216(4)

منابع : مجموعه مقالات همایش ملی نمک