خوراکی . بهداشتی-درمانی . دانستی ها

اهمیت نمک برای انسان

شهرام اشراف 1 -فخرالدین ابوییه 2

1-عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد دامغان  Email: shahram_ashraf@yahoo.com

2- عضو هیئت علمی واحد دانشگاه آزاد دامغانaboeiyeh@yahoo.com

نمک یکی از مواد غذایی ضروری برای بدن است و به عملکرد صحیح بدن و مغز کمک می‌کند و می‌تواند خطرات بیشماری را برای بدن داشته باشد.

نظرات افرادی که فشار خون بالایی دارند به مراتب بیشتر است و مصرف نمک به مقدار کم در برنامه غذایی ما لازم و ضروری است، ولی ما معمولاً ۱۰ تا ۲۰ برابر مقدار مورد نیاز بدن، نمک مصرف می‌کنیم

اثرات مفید نمک برای بدن انسان

۱- بیشترین اثر مفید نمک ثابت کردن ضربان غیر عادی قلب است و به تنظیم فشار خون کمک می کند

۲ – خارج کردن اسیدیته زیادی که در بدن به وجود آمده است،

3- حفظ تعادل مقدار قند خون

۴-  فراهم ساختن انرژی لازم برای بدن

۵-  کمک به عملکرد صحیح سلولهای عصبی

۶- جذب مواد مغذی

7-صاف و نرم کردن حجره‌ و جلوگیری از چسبناک شدن مخاط که معمولاً در تنگی نفس دیده می شود

۸- برای بیماری زکام و سینوزیت بسیار مفید است

9- نمک یک آنتی هیستامین طبیعی میباشد

10- جلوگیری از کرامپ یا گرفتگی عضلانی

۱۱-  جلوگیری از ریزش بزاق در حین خوابیدن

۱۲- برای ساخت استخوان مهم است،یکی از مهم ترین دلایل پوکی استخوان کمبود نمک و آب می باشد

۱۳- برای تنظیم خواب مهم است و به‌ عنوان یکی هیپنوتیسم طبیعی عمل می‌کند

14-  نمک قسمتی از درمان بیماری دیابتی باشد

۱۵-  استفاده از نمک بر روی زبان موجب توقف سرفه های خشک میشود

نمک از املاح سدیم و کلر تشکیل شده است.  در بزرگسالان هنگامی که مقدار سدیم دریافتی زیاد باشد بدن آب زیادی را نگه می‌دارد و مقدار مایعات جمع شده در بدن بسیار زیاد می شود بسیاری از دانشمندان بر این باورند که همین عامل باعث پرفشاری خون می شود و این خود عاملی است برای بیماری قلبی و سکته، زیرا مقدار زیاد مایعات در حین عبور از قلب به اعضای بدن می روند و باعث خستگی و درد در اندام می‌شود و این خود عاملی است برای ظاهر شدن بیماری کرونری (انسداد رگهای قلب ).

در بدن بزرگسالان مقداری از نمک دریافتی از طریق کلیه ها و به وسیله ادرار کردن از بدن خارج میشود، اما در بدن نوزادان کلیه ها هنوز توانایی کافی برای خارج کردن نمک از بدن را ندارند.

این را بدانید که به نوزادان به (خصوص تا ۴ ماهگی ) غذای پرنمک ندهید،زیرا در بدنشان جمع می شودو  چون نمی تواند خارج شود باعث بیماری کلیه و کبد، آسیب به مغز می گردد و در شرایط حاد به مرگ نوزاد می‌انجامد.

به همین دلیل متخصصان تغذیه سفارش به دادن شیر مادر یا شیر خشک به نوزادان می‌کنند.

نمک موجب افزایش یا کاهش وزن نمی شود. در واقع نمک هیچ کالری ندارد . مصرف زیاد نمک به دلیل نگهداری بیش از حد آب در بدن باعث افزایش وزن موقتی می گردد و بر عکس آن، مصرف کم نمک به خاطر بیرون کردن آب از بدن می‌تواند موجب کاهش وزن موقتی شود.

جالب است بدانید که اکثرا غذاهای رژیمی بدون نمک هستند و کاهش وزن ایجاد شده در این رژیم ها فقط به خاطر دفع مقدار زیادی آب از بدن می باشد و اگر بعد از این رژیم، از غذاهای دارای نمک استفاده کنید به همان وزن قبلی خود می‌رسید .

مقدار زیاد نمک در غذا باعث افزایش کالری و کاهش فیبر غذایی می‌شود و ایناین غذا به طور کلی مشابه  غذاهای حاضری و آماده (فست فود ) است.

متخصصان، مصرف حداقل ۶ گرم نمک در روز را توصیه می کنند، ولی در کودکان این مقدار باید خیلی کم باشد. تخمین زده شده که اگر یک دوم گرم نمک در روز مصرف شود، میزان بیماری های قلبی به صفر می رسد.

دانشمندان در این زمینه بسیار تحقیق کردند و به این نتیجه رسیدند که غذاهای خوشمزه دارای مقدار زیادی نمک می باشد و این خود عاملی است برای ابتلا به پوکی استخوان؛ تنگی نفس و سرطان معده،

نکات ضروری برای محدود کردن مصرف نمک

1- سر سفره غذا، از نمکدان استفاده نکنید،

2- برچسب های مواد غذایی را حتما بخوانید تا از میزان نمک موجود در آنها مطلع شوید

۳- مقدار زیادی سبزیجات و میوه جات تازه مصرف کنید

4- بهتر است نمک را کم مصرف کنید، اما اگر می خواهید آن را در غذا بریزید نمکند را در آخرین مرحله پخت به مقدار خیلی کم اضافه کنید

5- ورزش کنید

مصرف نمک در ایران

مصرف نمک در ایران به طور متوسط ۱۵ گرم در روز به ازای هر نفر است، که از این مقدار ۶ الی ۴ گرم از طریق نان و مواد غذایی فرایند شده و حدود ۹ الی ۱۱ گرم آن از طریق غذای سفره و آشپزخانه به بدن می رسد.

این مقدار در مقایسه با استانداردهای جهانی رقم بالایی است. متخصص بهداشت و سلامت مصرف متوسط ۵ گرم نمک در روز را برای هر نفر توصیه می کنند .

یکی از علل مصرف بالای نمک در کشور ما ، همگانی شدن مصرف نمک تصفیه شده خالص است ، زیرا نمک های موجود در بازار اغلب تصفیه نشده و دارای ناخالصی های فراوان هستند که این ناخالصی ها عمدتاً باعث پنهان کردن شوری نمک می شوند.

کسانی که هم اکنون برای مصرف غذایی خود نمک تصفیه شده خالص را به جای تسویه نشده مصرف می‌کنند، اذعان دارند که مصرف نمک آنها به علت شوری بیشتر نمک تصفیه شده، به حدود، دو سوم  کاهش یافته است.

استاندارد ملی نمک طعام

اولین استاندارد نمک طعام در سال ۱۳۴۴ توسط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تدوین شد.

این استاندارد تا کنون سه بار مورد تجدید نظر قرار گرفته است که بار سوم آن در تاریخ ۳۰ فروردین ۱۳۸۵ بود.

نمک خوراکی مشمول استانداردهای اجباری بوده و حداقل خلوص آن در این استاندارد 99/2 در صد است.

ویژگی هایی که در یک نمک خوب مد نظر قرار میگرد، عبارتند از :

-ویژگی های فیزیکی مثل وضعیت ظاهری، طعم و بو ،مواد خارجی و اندازه ذرات

ویژگی های شیمیایی ککه شامل خلوص، مواد نامحلول در آب، سولفات محلول در آب، رطوبت و میزان ید،

درست مصرف کردن نمک

به طور کلی توصیه می‌شود که نمک به مقدار کم مصرف شود و همان مقدار کم نیز نمک دستگیر شده باشد.

نمک تصفیه شده یددار به دلیل خلوص بالا میزان ید را بهتر و به مدت بیشتر حفظ می کنند

در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد خانوارهای ایرانی از نمک یددار استفاده می‌کنند و بر اساس آخرین بررسی کشوری در سال ۱۳۸۰ میزان شوی گواتر به نحو چشمگیری کاهش یافته است به طوری که از ۵۲ درصد در سال ۱۳۷۹ به 9/8 در صد در سال ۱۳۸۰ رسیده است.

این مقاله ادامه دارد…

منابع : مجموعه مقالات همایش ملی نمک