خوراکی . بهداشتی-درمانی . دانستی ها

ناخالصی های موجود در نمک طعام و روش های مختلف تصفیه آن

امید مولا1 و داریوش مولا2

1- دانشجوی کارشناسی ارشد بخش مهندسی عمران ومحیط زیست

2- استاد بخش مهندسی شیمی_دانشگاه شیراز

چکیده

نمک از جمله مواد غذایی است که اگر چه به مقدار کم ولی به طور روزانه و به صورت مستقیم و غیر مستقیم توسط افراد مختلف، مصرف می گردد.

در صورتی که نمک خام مورد تصفیه قرار نگیرد می تواند باعث آلودگی مواد غذایی مصرفی که به آنها اضافه می‌شود، گردد.

در این مقاله ابتدا انواع نا خالصی ها ی موجود در نمک طعام تصفیه نشده و مضرات و عوارض هر کدام مورد بحث قرار گرفته و سپس انواع روشهای مختلف تصقیه نمک، شامل “روش شسنشو” و “روش تبلور مجدد” و مزایا و معایب هر کدام معرفی خواهد شد.

1- مقدمه

نمک طعام یا کلرید سدیم با نام معدنی هالیت (Halite) و فرمول شیمیایی NaCI از کانی ها ی طبیعی گروه هالیدها می باشد.

کلرید سدیم به صورت بلور در طبیعت یافت شده و به رنگ سفید یا بی رنگ بوده و گاهی نیز به دلیل وجود ناخالصی به رنگ های زرد – قرمز و آبی یافت می شود و مزه آن شور است .

عدد اتمی نمک ۴۲ وزن مولکولی آن ۵۸/۴۵، نقطه جوش ۱۴۶۵ درجه سانتی گراد، نقطه ذوب ۸۰۶ درجه سانتیگراد و وزن مخصوص آن ۲/۱۶۵ گرم بر سانتی متر مکعب بوده و دارای سیستم تبلور مکعبی (Cubic) می باشد.

کلرید سدیم به عنوان ماده اولیه در تولید بسیاری از محصولات شیمیایی مانند Na3PO, HCI, Na2SO4, Na2Co3, NaOH و … دخالت دارد.

نمک در تولید مواد گوناگون دیگر نیز به کار می رود و یکی از مهم ترین مواد پایه و اصلی در صنایع شیمیایی است به خصوص نمک از منابع مهم در دسترس و ارزان برای تولید سدیم و کلر می باشد در بسیاری از کشورهای سرد نمک یک فرآورده اصلی در آب کردن یخ در سطوح جاده ها می باشد.

با وجود این،مهم ترین و معمول ترین کاربرد نمک در صنایع غذایی مانند پنیر، دوغ، خیار، شور، رب گوجه فرنگی و … می باشد.

مهمترین منابع نمکی که امروز در جهان مورد بهره برداری قرار می گیرند عبارتند از :

1- آبهای شور : مانند اقیانوس ها و دریاچه های نمک و آب نمک های طبیعی

2- سنگ های رسوبی : مانند معادن، گنبد های نمکی و خاک های شور

3- واکنش های شیمیایی : محصول اصلی یا جانبی بعضی از واکنش های شیمیایی، نمک می باشد.  نمک های بدست آمده در واحدهای تولید نمک بر حسب درجه خلوص و گروه های زیر تقسیم بندی می شوند:

1- نمک طعام: کمینه درجه خلوصی که برای این گروه از نمک ها در نظر گرفته می شود، تا سال ۱۳۸۵، ۹۷%  و هم اکنون ۹۹/۲ %می باشد.

2- نمک آزمایشگاهی: خلوص این نمک‌ها 99/95%  می باشد که تنها در شرایط خاص قابل حصول می باشد .

3- نمک طبی (دارویی) : درجه خلوص این نمکها 99/9% می باشد، این نمک در صنایع سرم سازی و تولید قطره های استریل چشمی کاربرد دارد.

4- نمک شیمیایی: نمکی است که در صنایع مختلف از آن استفاده می شود و تعریف مشخصی برای آنالیز این نمک ها وجود ندارد.