خوراکی . بهداشتی-درمانی . دانستی ها

بررسی نمک های سطح عرضه در استان همدان از نظر درصد ناخالصی

(مواد نامحلول در آب) در سال 1386

محمد حسین فرهادیان1، الهه اسلامی حریری2

مسئول آزمایشگاه کنترل مواد غذایی و بهداشتی استان همدان

1- آزمایشگاه کنترل مواد غذایی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی همدان

2- کارشناس دانشگاه علوم پزشکی همدان

eehariri@yahoo.com

چکیده

هدف اصلی بررسی نمک‌های سطح عرضه استان به منظور حصول اطمینان از اینکه میزان درصد ناخالصی (مواد نامحلول در آب) نمک های مذکور در حد استاندارد و قابل قبول بوده و در غیر این صورت راه کارهای مناسب ارائه گردد. این مطالعه از نوع توصیفی، مقطعی می باشد که در این بررسی تعداد ۱۷۶ نمونه نمک از سطح عرضه در استان همدان به مدت یک سال و به صورت تصادفی جمع آوری و مورد آزمایش قرار گرفت. یافته های حاصل از این بررسی و تحقیق نشان می‌دهد که از مجموعه ۱۷۶ مورد نمونه‌های نمک 23 درصد آن‌ها (۴۱ مورد ) در حد استاندارد و قابل قبول بوده و ۷۷ درصد دیگر (۱۳۵ مورد) بالاتر از حد استاندارد بوده که غیر قابل قبول می باشد.   میزان مواد نامحلول در آب، در نمک تصویه استاندارد ملی 0/16 درصد می باشد. با توجه به بررسی فوق به نظر می‌رسد به جای استفاده از نمک های تصفیه از نمک های معدنی یا دریافتی استفاده شده است. پیشگیری از عرضه و مصرف نمک های غیر تصفیه موارد ذیل پیشنهاد می گردد:

1- استقرار سیستم تصفیه در کارخانه های نمک

2- بسته بندی و عرضه نمک‌های تصفیه توسط کارخانه های فاقد سیستم تصفیه

3- جلوگیری از عرضه نمک های غیر تصفیه با نظارت مستمر در سطح تولید و عرضه

1-مقدمه

نمک فراورده های متبلور شورمزه و فاقد بو می باشد که قسمت عمده آن را کلروسدیم تشکیل می دهند و باقی‌مانده آن ترکیباتی غیر از کلر و سدیم بوده که با توجه به نوع منشاء نمک و روش تولید آن متفاوت خواهد بود.

نمک طعام بر حسب منشا آن به سه دسته تقسیم می شوند:

الف_ نمک های معدنی : معمولاً از منابع معادن سنگ نمک تهیه می‌شوند.

ب_ نمکهای دریا یی :از آب دریاهای شور به دست می‌آید.

ج_  نمک‌های تصفیه : در واقع همان نمک های معدنی است که پس از طی نمودن فرآیند تصفیه و جداسازی ناخالصی به دست می‌آید.

 نمک های خوراکی که امروزه تولید و عرضه می‌شوند باید از نوع تصفیه باشند و سایر نمک‌ها به علت بالا بودن درصد ناخالصی جهت مصرف خوراکی غیر قابل قبول می باشد. معمولاً نمکهای تصفیه از نظر درصد خلوص بالا (۹۹/۲ درصد ) و میزان ناخالصی (مواد نامحلول در آب  0/16 درصد) و سایر آلاینده های فلزی ناچیز بوده به طوری که در سلامت مصرف کننده تاثیر سویی نخواهد داشت و به لحاظ پیشگیری از آلودگی ثانوی و جذب رطوبت و تابش نور آفتاب در پوشش های غیر قابل نفوذ و بسته بندی می گردد. میزان نیاز روزانه یک فرد بالغ به نمک طعام ۵ گرم می باشد که می توان آن را از طریق مصرف غذاهای مختلف و یا مستقیماً از طریق نمک سفره دریافت نمود. کمبود نمک طعام در بدن عوارضی همچون تعریق زیاد، تپش قلب، اختلال در آب و الکترولیت را به دنبال دارد. از طرفی مصرف بیش از حد آن باعث بالا رفتن فشار خون و بروز عوارض کلیوی و غیره می گردد. با توجه به تاثیر مصرف بالای نمک در افزایش فشار خون و بروز بیماری های قلبی و کلیوی باید همواره از مصرف مداوم آن پرهیز گردد. با عنایت به اینکه درصد بالای ناخالصی‌ نمک به ویژه فلزات سنگین، سلامت مصرف کنندگان را به مخاطره می‌اندازد، به این دلیل وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، نمک های معدنی را جهت مصرف خوراکی ممنوع اعلام نموده و همواره تاکید بر مصرف نمک های تصفیه شده را دارد. بنابراین توصیه می‌شود از مصرف نمک های غیر تصفیه پرهیز گردد.

بنابراین در صورتی که نمک تصفیه نشود مقادیری از ناخالصی ها را به همراه خواهد داشت که عمده ترین آن سولفات کلسیم (گچ ) می باشد که به علت همرنگ بودن بانمک قابل تشخیص نمی باشد. شن، خاک و گل و لای نیز، ناخالصی دیگر نمک می باشند. اما ناخالصی های دیگر که در مقادیر کم می‌تواند عوارض نامطلوبی در بدن ایجاد کند عبارتند از فلزات سنگین از جمله سرب، جیوه و کادمیم می باشند یعنی اگر به مقادیر کم وارد بدن بشود در بدن تجمع پیدا کرده و با افزایش میزان آن به صورت مسمومیت مزمن علائم خود را آشکار می سازد.

2- اهداف

33