برای درمان تنبلی و درک آن بهتر است ابتدا عوامل تنبلی را بررسی کنیم:

عوامل تنبلی :

1.عوامل گرایشی : یکی از عوامل تنبلی ، تمایل‌نداشتن به قبول زحمت یا ناراحتی است. ترس از شکست یا ترس از موفقیت در زندگی خود می‌تواند از عوامل تنبلی باشد. گاهی در بعضی افراد ، عزت نفس کم  ، افسردگی ، خجالت و احساس مقصربودن نیز می‌تواند از عوامل تنبلی باشد.

2.موانع شناختی : دومین عامل از عوامل تنبلی ، کافی‌نبودن اطلاعات است. همچنین مشخص‌نبودن اولویت‌ها و نداشتن هدف ، از عوامل تنبلی هستند.  از دیگر عوامل تنبلی به تردید داشتن و مطمئن‌نبودن نیز می‌توان اشاره کرد.

3.شرایط محیطی : سردرگمی ، نبود تشکیلات ، سر و صدا ، فشارکاری بیش از حد ، فعالیت‌های بیش از حد ، نبود ابزار لازم برای کار و یا دوستان و اقوامی که به شکلی بتوانند به انجام کار کمک کنند از عوامل تنبلی می‌باشد.

4.موانع جسمانی :  استرس ، خستگی و بیماری از موانع جسمانی می‌باشد ، که می‌تواند از عوامل تنبلی به شمار رود.

دلایل تنبلی :

یکی از مهم‌ترین دلایل تنبلی ، اولویت‌بندی‌ نداشتن در زندگی برای اهدافیست که داریم ؛ ممکن است این اهداف کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشند. اگر افراد برای انجام کارهای خود اولویت‌بندی نداشته باشند ، آن‌ها را به دقیقه نود موکول می‌کنند و یا از یک یا چند کار روزانه‌ی خود ، عقب می‌افتند. اِهمال‌کاری یکی از دلایل تنبلی است که باعث می‌شود فرد به دنبال این باشد که امروزش را غنیمت بشمرد و تنبلی شکل می‌گیرد.

از دیگر دلایل تنبلی این است که گاهی افراد به دنبال کمال‌گرایی هستند ؛ مثلاً دنبال این هستند که کار را بی‌عیب و نقص انجام دهند. لجبازی یکی دیگر از دلایل تنبلی است ؛ مثلا فرد به دلیل دلخوری از دیگری ، کارش را انجام نمی‌دهد. بزرگ کردن بیش از اندازه کار یا کم‌اهمیت و ساده شمردن آن هم می‌تواند یکی از دلایل تنبلی باشد ، به طور مثال بعضی از افراد کار‌ها را در ذهنشان آن‌قدر بزرگ می‌کنند که از انجام آن وحشت می‌کنند یا برعکس ، آن‌قدر کارشان را کم‌اهمیت و ساده می‌بینند که انجام آن را به تعویق می‌اندازند. یکی دیگر از دلایل تنبلی این است که ، والدین به فرزندانشان مسئولیت نمی‌دهند و درنتیجه آن‌ها تن‌پرور و تنبل بار می‌آیند و تنبلی هم ممکن است تبدیل به عادت شود.
یکی دیگر از دلایل تنبلی ، دوستی با افراد تنبل است ، معمولا افراد با چنین ویژگی ، هیچ گاه سعی و تلاشی برای به دست آوردن چیزی نداشته اند ، در واقع یکی از دلایل تنبلی در این افراد ، نچشیدن طعم شیرین تلاش و کوشش است.
بالا بودن بیش از حد سطح توقع و انتظار از خود نیز می‌تواند از دلایل تنبلی باشد ، سعی کنید واقع بین باشید و در انتخاب خواسته های خود دقت کنید تا مطابق با توانایی‌های شما باشند ، همچنین از دیگر دلایل تنبلی می‌توان به عدم آینده‌نگری اشاره کرد که این موضوع بی نظمی را به دنبال دارد ، یعنی باعث می‌شود که برای آینده خود برنامه‌ای نداشته باشید و این بی نظمی خود می‌تواند یکی از دلایل تنبلی باشد.
کمبود اعتماد به نفس را هم می‌توان از دلایل تنبلی برشمارد.

ریشه‌یابی تنبلی :

از نظر روان‌شناسی ، تنبلی یعنی به‌ عقب‌انداختن کارها ، البته که این رفتار ناپسند و ناخوشایند است و پیامدهای خوبی را به دنبال ندارد. تنبلی به هر شکلی که باشد ، رفتاری نامطلوب و ناپسند است که کم‌کم به‌صورت عادت درمی‌آید و باید با آن مبارزه کرد ؛ چون نتیجه‌ی تأخیر در کار ، برای شخص رنج‌آور است و احساس شرمساری و بیزاری را در پی دارد. وقتی فرد درحالی‌ که توانایی انجام کاری را دارد و آن را انجام نمی‌دهد و تلاش نمی‌کند ، به او تنبل می‌گوییم. در واقع این فرد از هر کاری که احتیاج به تلاش و پشتکار داشته باشد ، گریزان است و تنبلی می‌کند. به نظر روان‌شناسان ، نمی‌توان همه‌ی افرادی را که گوشه‌ای نشسته‌اند و کاری انجام نمی‌دهند را تنبل دانست.
مسائلی مثل ترس از شکست نیز ممکن است از دلایل تنبلی باشد. این افراد با عقب‌انداختن کارهایی که آن‌ها را به اهدافشان می‌رساند، جلوی پیشرفت و موفقیت خود را می‌گیرند ، درباره‌ی خودشان قضاوت درستی ندارند ، می‌ترسند و اگر تلاشی هم کنند و نتیجه نگیرند ، احساس بی‌کفایتی را به خودشان ثابت می‌کنند و اوضاع را برای خودشان بدتر می‌کنند. درنتیجه ، تنبلی را انتخاب می‌کنند و تصمیم می‌گیرند کارشان را انجام ندهند.

همه‌ی ما دنبال آسایش و رفاه هستیم ؛ اما بعضی‌وقت‌ها نمی‌دانیم باید چطور آن را به‌دست‌بیاوریم ؛ بنابراین ، دست به رفتارهای بیهوده می‌زنیم و دیگران را وادار می‌کنیم که کار ما را انجام دهند. مثلاً می‌خواهیم سر کار برویم و دیرمان شده است و از طرفی ، می‌دانیم که مادر یا همسرمان نگران دیر رفتن ما هستند و این نگرانی را تحمل نمی‌کنند ، پس آن‌ها وسایل و شرایط را فراهم می‌کنند و درنهایت می‌گویند ؛ تو خیلی تنبل و اِهمال‌کار هستی.
در اعماق وجود بعضی از ما ، ترس از دعوا و کشمکش با دیگران وجود دارد و نگران هستیم که بیان ناراحتی و رنج‌هایمان باعث ناراحتی و جدایی شود. بنابراین ، احساس نارضایتی خود را غیرمستقیم و از طریق تنبلی طوری نشان می‌دهیم که طرف مقابلمان را برنجانیم. گاهی افسردگی نیز از عوامل تنبلی افراد می‌شود. علائمی نظیر نداشتن انگیزه ، خستگی و لذت‌نبردن از چیزهایی که قبلاً فرد از آن لذت می‌برده است.

در ادامه راه‌های درمان تنبلی را خواهیم گفت.

راهکارهای مقابله با تنبلی :

برای مقابله و درمان تنبلی باید مشکل اصلی را پیدا کنید. در اینجا چند راه حل درمان تنبلی را بررسی می‌کنیم.

1. تعیین اهداف روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه :

برای درمان تنبلی ، ابتدا باید بدانید که اهداف هفتگی شما را متمرکز و با انگیزه نگه می‌دارد همچنین یادداشت‌برداری از خواسته‌ها و اهداف ، ضمن منظم کردن افکارتان به شما انگیزه می‌بخشد و بعدها که به آنها مراجعه کنید برای‌‌تان جالب خواهد بود که چه مسیری را طی کرده‌اید.

2. نگرانی های خود از آینده را در نظر بگیرید :

 یک روز تصمیم بگیرید که فقط به زمان حال فکر کنید. سعی کنید پنج دقیقه را صرف انجام کاری کنید که می‌خواهید انجام دهید و از به‌ تعویق ‌انداختن آن اجتناب کنید. ببینید اكنون از چه چیزی اجتناب می‌كنید و شروع به مقابله با ترس از زندگی مثبت و سازنده كنید. به تعویق انداختن ، باعث نگرانی و اضطراب نسبت به کاری در آینده می‌شود و در نهایت همین نگرانی می تواند جایگزین زمان حال شما شود. اگر آن کار شما به صورت اکنون و حال درآید ، قاعدتا نگرانی نسبت به آینده از بین خواهد رفت.
اگر دوست دارید که دنیای خود را تغییر دهید ، غر نزنید ، از چیزی شکایت نکنید و با کنار گذاشتن تنبلی ، به جای این که انواع نگرانی ها را نسبت به کارهای عقب افتاده حمل کنید ، آن‌ها را روی کاغذ بیاورید و برای آن‌ها راه حل پیدا کنید. سعی کنید یک دفتر برای این کار داشته باشید و هر روز آن نگرانی‌ها را به دفتر منتقل کنید تا مغز شما قبول کند به دنبال راه حلی برای آن‌ها هستید.

3. وقت معینی را مشخص کنید :

وقت معینی را مشخص کنید و آن را منحصراً به انجام کاری اختصاص دهید که تا کنون به تعویق انداخته‌اید. بعد متوجه می‌شوید که همین 15 دقیقه کوشش ، تنبلی و کاهلی شما را از بین ‌می‌برد و باعث درمان تنبلی شما نیز میگردد. همچنین ، برای انجام کارهای مهمتان ، زمانی را در نظر بگیرید و با تمام وجود به آن متعهد باشید.

4. خودآزاری نکنید و همچنین واقع بین باشید :

خودتان را مهم‌تر از آن بدانید که با اضطراب درباره‌ی کارهایی که باید انجام دهید زندگی کنید. اضطراب ناشی از عقب‌ انداختن کارها ، ناراحتتان می‌کند ؛ پس اگر خودتان را دوست دارید ، خودآزاری نکنید و همچنین واقع بین باشید!

5. در زمان حال باشید :

زمان حال را به‌دقت بررسی کنید و مشکل حال حاضر را بر روی کاغذ بنویسید و ببینید همین الان از انجام چه کاری طفره می‌روید ، حالا تنبلی را کنار بگذارید و با به‌تأخیرانداختن مقابله کنید.

6. فقط شروع کنید :

شروع به انجام کاری کنید که تا کنون به تعویق انداخته‌اید ؛ مثل خواندن کتاب دلخواهتان. وقتی از سرکار یا کلاس به منزل می‌آیید ، اگر قرار باشد یکی از دو کار مقابل را انجام دهید ، کدام را انتخاب می‌کنید؟ تماشای فیلم یا مطالعه کتاب سیزده ؟ قاعدتا خیلی‌ها تماشای تلویزیون را انتخاب می‌کنند ، اما چرا؟ پر واضح است که مغز در این حالت نیازی به فعالیت زیادی ندارد و ترجیح می‌دهد کاری انجام ندهد پس گزینه 1 را انتخاب می‌کند. اما راه حل ساده‌ای برای این موضوع وجود دارد ؛ از مصرف به تولید. یعنی فقط تو آخرین انرژی خودت را مصرف کن ادامه انرژی خودش می‌آید. به دید فقط 5 دقیقه مطالعه پیش برو و شروع کن! الباقی آن ، خودش خواهد آمد.

از امروز حتما این موضوع را امتحان کن اگر نتیجه مثبت گرفتی پایین صفحه کامنت بذار.

7. کشف ارزش ها و اهدافتان :

ارزش‌های خود را یک‌بار با دقت بررسی کنید. اگر ارزش شما تندرستی است پس هنگام خوردن غذا باید طوری عمل کنید که مطابق با ارزش‌هایتان باشد ، هر چند برای‌تان سخت باشد.

8. اعتماد به نفس داشته باشید:

کمبود اعتماد به نفس از عوامل تنبلی است ، سعی کنید از به‌عهده‌گرفتن کاری که از آن پرهیز دارید ، نترسید و شجاع باشید. عمل شجاعانه همه‌ی ترس‌هایتان را از بین‌ می‌برد.

9. عملگرا باشید :

اگر دلتان می‌خواهد دنیا تغییر کند ، شکایت نکنید ؛ فقط فردی عمل‌‌گرا باشید ، نه آرزوکننده. با رعایت این نکات و نکته‌های دیگر می‌توانید زندگی را با موفقیت پیش ببرید.

10. یک راهنمای خوب داشته باشید:

یک راهنما پیدا کنید و از او بخواهید کارهایتان را به شما یادآوری کند و پیگیری کند تا حتماً آن‌ها را انجام دهید.

11.به آینده فکر کنید:

فکرکردن به لذت‌های آینده نیز در درمان تنبلی تاثیرگذار است ؛ مثلاً من این کار را انجام می‌دهم تا پولدار شوم یا اگر این کار را انجام ندهم ، چه سختی‌هایی برایم پیش می‌آید. هرگاه ذهن شما تمایل به تسلیم در برابر لذت‌های آنی و زودگذر دارد و می‌خواهد شما را از فعالیت بازدارد ، لذت‌های عمیق حاصل از پایان‌یافتن کار را در ذهنتان برجسته کنید و با جزئیات کامل آن را تصویرسازی نمایید.

12. الگوبرداری کنید:

برای کاری که می‌خواهید انجام دهید ، با آدم‌های موفق صحبت کنید و از آن‌ها الگو بگیرید و ببینید چقدر توانایی و انگیزه دارند و کارشان را پیگیری کرده‌اند.

13. اولویت بندی:

 یکی از دلایل تنبلی ، شلوغ بودن بیش از حد برنامه روزانه است، پس سعی کنید برنامه‌ی روزانه‌تان را خیلی شلوغ نکنید و فهرست کارهایی را که باید انجام دهید ، هر روز بنویسید و  آن‌ها را اولویت‌بندی کنید.